Księga, słowo i życie. Egzegeza biblijna Grzegorza Wielkiego

Skróty

WPROWADZENIE

Kilka wstępnych uwag na temat „metody” Grzegorza  

Kilka słów o życiu Grzegorza Wielkiego

Garść informacji bibliograficznych

CZĘŚĆ PIERWSZA

OD KSIĘGI DO SŁOWA

I. KONTEKST HERMENEUTYKI BIBLIJNEJ GRZEGORZA WIELKIEGO

Kolor tła eschatologicznego

Interpretacja historii przez pryzmat moralności?

Historia salutis według Grzegorza Wielkiego

Historia jako objawienie in progressione

Cenna posługa „praedicatores”

Egzegeza nieodzowną pomocnicą (ancilla) hermeneutyki 

II. RECEPCJA JEDYNEGO TEKSTU PISM W CZTERECH FORMACH

Głos Ewangelii rozbrzmiewa w Kościele

W Piśmie Bóg odpowiada na każdą sytuację życiową

Interpretacja jest przede wszystkim zadaniem wspólnoty

Biblia pauperum

III. CO JEST NIEZBĘDNE DO WŁAŚCIWEGO ZROZUMIENIA TEKSTU

Mistyczny miąższ tekstu i klucz dostępu

Bramy do prawdziwej nauki

Sąd Boży i lęk przed nim

Świadomość ograniczeń

W służbie skruchy

Kluczowa rola doświadczenia

Znaczenie łez

Zdobywanie scientia vera

„Grzegorzowy” egzegeta

IV. TAJEMNICE UKRYTE PISM NATCHNIONYCH

Pisma i divina mysteria

„Arka za zasłoną to nasz Odkupiciel” 

Pisma oraz exempla patrum

Auctoritas i secundum Scripturas

Biblia, typologia i życie

Wezwanie do historia i wykraczania poza nią 

V. ZGŁĘBIANIE SENSU

„Gramatyka figuralna” Grzegorza

Ezechiel i jego „ołtarz Boga”

Ofiara zgładzona, a jednak żywa

Egzegeza „duchowa” 

Różne poziomy „duchowej” analizy

Uniesione śluzy Pieśni nad pieśniami

Obowiązek moralny i egzegeza duchowa

Chrystologiczne uzasadnienie egzegezy „duchowej”

VI. PROROCTWO I EGZEGEZA W PISMACH GRZEGORZA WIELKIEGO

Historia jako proroctwo, które się wypełniło

Pismo i „pełnia dni”

Kościół jest w ciągłym połogu

Nauczyciele i wnętrze

Proroctwo i spiritalis intellegentia

Prorocki wymiar „vita bonorum”

VII. TAJEMNICA CHRYSTUSA I SENS DZIEJÓW

Zasłonięte oczy i odkrywanie znaczeń

Dźwięk głosu i „walka” z tekstem

Tajemnicza sakramentalność tekstu

Amor Dei bezdyskusyjnym celem egzegezy biblijnej

Historia nosicielką proroctwa

Dopełnienie się Starego i Nowego Testamentu

Wiecznie otwarta historia i typologia

VIII. ROZWÓJ DUCHOWY I ROZUMIENIE TEKSTU

„Divina eloquia cum legente crescunt”

Tekst jako żywy i czynny rozmówca 

Śladami tradycji

Zgodność miłosnych uczuć

Reditus ad cor jako klucz hermeneutyczny

Duch obdarza zrozumieniem w całkowitej wolności 

Tekst biblijny źródłem radości 

Prawda objawia się temu, kto ją przyjmuje

CZĘŚĆ DRUGA

SŁOWO, KTÓRE STAŁO SIĘ ŻYCIEM

I. ZAŁOŻENIA JANA KASJANA

Praktykowanie memoria Scripturarum

Pamięć

Rozumienie

Pragnienie

Prymat „ascezy” bądź ćwiczeń

Studium lectionis

U źródeł lectio divina

II. HERMENEUTYKA HAGIOGRAFICZNA GRZEGORZA WIELKIEGO

Od Kasjana do Grzegorza

Dialogi Grzegorza Wielkiego

Życie wierzących jako reditus ad paradisum

Świadkowie powrotu

Hermeneutyka dopełniona życiem

Rozumienie słowa i dialog z Bogiem

Obcowanie z eloquia Dei

Mistyczny szabatyzm 

Benedykt, mąż Boży

Hermeneutyka i hagiografia

III. PRZYKŁAD HERMENEUTYKI HAGIOGRAFICZNEJ: STŁUCZONY I NAPRAWIONY PRZETAK

Krótki wstęp

Pierwszy Adam i rozbita pamięć

Powrót przez pustynię

Zakonny habit

Piastunka: postać biblijna?

Typus życia Mojżesza

Chleb, który zstępuje z wysoka 

Światło na świeczniku

Pokusa i jej przezwyciężenie 

Dar duchowego ojcostwa

Kolejne pokłosie życia Mojżesza

Dar proroctwa

Ad se reversus Benedykta

Syn marnotrawny i apostoł Piotr – dwa typi uosobione przez Benedykta

Benedykt „napełniony duchem wszystkich sprawiedliwych”

OGÓLNE WNIOSKI

Paradoks przyciągania-odpychania

Człowiek cierpiący

Kolor tła eschatologii

Tekst biblijny i żywe słowo historii

Egzegeza „moralna”

Jednostkowe i wspólnotowe rozumienie tekstu

„Amor ipse notitia est”

Poza czasem, lecz nie poza tajemnicą

Rzeczy widziane, słyszane i rozważane

Moralizm i teologia moralna

Posługa „praedicatores”

„Intellegentia spiritalis”

Znaczenie cielesności

Wciąż nowe rozumienie świętych

Spuścizna Jana Kasjana

Hermeneutyka hagiograficzna Grzegorza Wielkiego

Święci są żywym Pismem

DODATEK

Przykłady egzegezy Grzegorza

Komentarz do Księgi Hioba 38, 41 (Hiob 6, 30, 28–35)

Kruk z Księgi Hioba 38, 41 oznacza pogański świat

„Modły żarliwych nauczycieli”

Naród żydowski

„Każdy uczony głosiciel jest krukiem”

Komentarz do Księgi Hioba 42, 11–12 (6, 35, 23–27. 32–34)

Uwagi na temat metody

Podstawowe kryteria egzegezy Grzegorza

Stosowana metoda

Otwieranie się znaczeń 

BIBLIOGRAFIA

INDEKSY

Wykaz tekstów

Teksty biblijne

Dzieła Grzegorza Wielkiego

Wykaz nazw

Fragment książki Księga, słowo i życie. Egzegeza biblijna Grzegorza Wielkiego

Kolejny element, który urzekał mnie u Grzegorza Wielkiego ma związek z tym, co dzisiaj określilibyśmy jako „metodę indukcyjną”. Grzegorz bynajmniej nie uważał, żeby jego nadrzędnym celem była interpretacja Biblii bądź tekstów uchodzących za natchnione. Bardziej zajmowało go poszukiwanie ostatecznego sensu wydarzeń i postaci z epoki, w której żył. Historia współczesna była dla niego punktem wyjścia do analizy dzieł natchnionych, nie odwrotnie. Był przekonany, że skoro Nowy Testament nadal się dzieje, to od niego należy rozpocząć badanie tekstów biblijnych (czyli Starego i Nowego Testamentu jako ksiąg). Uznawał historię czytających Pismo Święte za coś w rodzaju pochodni zwróconej ku mrokom przeszłości, aby ją rozświetlić i niejako zmusić do wyjawienia sekretów oraz związków z teraźniejszością. Punktem wyjścia była więc dla Grzegorza teraźniejszość, ale droga do jej poznania i zrozumienia wiodła przez przeszłość, ponieważ – papież z Rzymu był o tym głęboko przekonany – Bóg przemówił tylko raz.

---

Powyższe pogrubienia zostały dodane na potrzeby prezentacji, nie stanowią elementu składu książki.